Benutzer-Werkzeuge

Webseiten-Werkzeuge


wiki:zeitleiste_reiseanleitungen

Unterschiede

Hier werden die Unterschiede zwischen zwei Versionen der Seite angezeigt.

Link zu der Vergleichsansicht

Beide Seiten, vorherige ÜberarbeitungVorherige Überarbeitung
Nächste Überarbeitung
Vorherige Überarbeitung
wiki:zeitleiste_reiseanleitungen [2025/12/29 05:32] – [Im 17. Jahrhundert] Norbert Lüdtkewiki:zeitleiste_reiseanleitungen [2025/12/29 15:31] (aktuell) Norbert Lüdtke
Zeile 56: Zeile 56:
  
   * **1515** ''NN''\\ //Ein hubscher tractat wie durch Hertzog ''Gotfrid von Pullen'' [Bouillon]... das gelopte landt und das heylig grab gewunnen ist worden als man zalt M.xxix Jar//\\ 6 Bl. Nürnberg [1497? 1515?]: Gutknecht [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb00003783|Online]]   * **1515** ''NN''\\ //Ein hubscher tractat wie durch Hertzog ''Gotfrid von Pullen'' [Bouillon]... das gelopte landt und das heylig grab gewunnen ist worden als man zalt M.xxix Jar//\\ 6 Bl. Nürnberg [1497? 1515?]: Gutknecht [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb00003783|Online]]
-  * **1519** ''Helius Eobanus Hessus''\\ //Helii Eobani Hessi a profectione ad Des. Erasmum Roterodamum Hodoeporicon Carmine Heroico//\\ cum quibusdam aliis eiusdem. Epistolae aliquot Erasmi ad eundem, & alios viros Academiae Erphurdiensis. Lucubrationum Erasmicarum Elenchus, per Conradum Goclenium Vuesphalum liberalium artium professorem. C. Vrsini Velii carmen grandiloquum eodem pertinens \\ Theodo[ricus] Mart[inus] (=Thierry Martens], [Leuven] (=Louvain) 1519; Erfurt: Mathes Maler, [1519] [[https://mateo.uni-mannheim.de/camena/hessus3/hessushodoeporicon.html|Online 1]] [[https://www.digitale-sammlungen.de/view/bsb11219895?page=%2C1|Online 2]]+  * **1519** ''Helius Eobanus Hessus''\\ //Helii Eobani Hessi a profectione ad Des. Erasmum Roterodamum Hodoeporicon Carmine Heroico//\\ cum quibusdam aliis eiusdem. Epistolae aliquot Erasmi ad eundem, & alios viros Academiae Erphurdiensis. Lucubrationum Erasmicarum Elenchus, per Conradum Goclenium Vuesphalum liberalium artium professorem. C. Vrsini Velii carmen grandiloquum eodem pertinens \\ Theodo[ricus] Mart[inus] (=Thierry Martens], [Leuven] (=Louvain) 1519; Erfurt 1518/1521: Mathes Maler [[https://mateo.uni-mannheim.de/camena/hessus3/hessushodoeporicon.html|Online 1]] [[https://www.digitale-sammlungen.de/view/bsb11219895?page=%2C1|Online 2]] → Stagl: Apodemiken
   * **1534** ''Lilius Gregorius Giraldus'', 1479-1552 \\ //Lilii Gregorii Gyraldi Ferrariensis, De Re nautica libellus, admiranda quadam & recondita eruditione refertus, nunc primum & natus & æditus//\\ [5], 306 S. Basel 1534/1540: [Johann Bebel] apud Mich. Isingrinius. VD16 G2109 [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11730693|Online]]   * **1534** ''Lilius Gregorius Giraldus'', 1479-1552 \\ //Lilii Gregorii Gyraldi Ferrariensis, De Re nautica libellus, admiranda quadam & recondita eruditione refertus, nunc primum & natus & æditus//\\ [5], 306 S. Basel 1534/1540: [Johann Bebel] apud Mich. Isingrinius. VD16 G2109 [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11730693|Online]]
 +  * ''Philalethes Polytopiensi'' [= ''Ortensio Landi'', 1512-1553]\\ //Forcianae quaestiones, in quibus varia Italorum ingenia explicantur, multa[que] alia scitu non indigna//\\ 61 S. Neapel 1535: Martinvs De Ragvsia [fingiert?] [Philalethes 'der die Wahrheit liebt' Polytopiensi 'an vielen Orten']
 +    * → Stagl: Apodemiken: Basel 1542, Löwen 1550, Nürnberg 1591, Frankfurt 1616, Lucca 1768
   * **1536** ''Musculus, Wolfgang''\\ → [[wiki:zeitleiste_itinerare_periploi|Zeitleiste der Itinerare]]   * **1536** ''Musculus, Wolfgang''\\ → [[wiki:zeitleiste_itinerare_periploi|Zeitleiste der Itinerare]]
 +  * **1538** //Joachim Sterck van Ringelberg// (=Fortius Ringelbergius)\\ //Ioachimi Fortii Ringelbergii Andoverpiani Lvcvbrationes,//\\ uel potius absolutißima κυκλοπαιδεια: [kyklopaideia] : Atq[ue] haec omnia eo iudicio & ordine sunt tradita, ut uel vola cuiq[ue] meliorum literarum studioso satis ad summumn ingenij cultum esse poßint.\\ 698 [=732], [4] S. Basileae 1538: apud Bartholomaeum Westhemerum. 1541: 796 S., → Stagl: Apodemiken
 +  * **1540** ''Lilius Gregorius Giraldus'', 1479-1552\\ //Lilii Gregorii Gyraldi Ferrariensis, de re nautica libellus://\\ admiranda quadam & recondita eruditione refertus : nunc primum & natus & aeditus.\\ [6], 306 S. Basel 1540: Michael Isingrinius. VD16: G 2109 [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11730693|Online]] → Stagl: Apodemiken
 +  * **1542** ''Boorde, Andrew'', 1490--1559\\ //The fyrst boke of the introduction of knowledge//\\ the whych dothe teache a man to speake parte of all maner of languages, and to know the vsage and fashion of all maner of countreys. And for to know the moste parte of all maner of coyness of money ...\\ 54 Bl. London 1542: W. Copland. London 1550, Reprint London 1814: Taylor, Faksimile London 1870. → Stagl: Apodemiken
 +  * **1544?/1550?** ''Fabricius, Georg'' [1516-1571] ; ''Crusius, Martin'' [1526-1607]\\ [Georgii Fabricii Chemnicensis Roma]; [//Eiusdem Itinerum Liber unus//]\\ [Antiquitatis monumenta insignia] : [per eundem collecta, & magna accessione iam auctiora, edita] : [Accessere locupletes rerum et verborum ... Indices]\\ 120 S. Ill. Basileae: per Ioannem Oporinum, [1550?] VD16 F 370, F 292 [[https://doi.org/10.3931/e-rara-134650|Online]] → Stagl: Apodemiken: Basel 1544, Leipzig 1547.
   * **1549** ''Jacobi Bonjour''\\ //De Peregrinatione omnium aetatum//\\ in: ... Lucubrationum primitiae. Orationum lib. III. Commentarius in L. Paris 1549: L. Begatii. → [[https://artoftravel.nuigalway.ie/|Art of Travel]], Monga: Hodoeporics   * **1549** ''Jacobi Bonjour''\\ //De Peregrinatione omnium aetatum//\\ in: ... Lucubrationum primitiae. Orationum lib. III. Commentarius in L. Paris 1549: L. Begatii. → [[https://artoftravel.nuigalway.ie/|Art of Travel]], Monga: Hodoeporics
   * **1553/1567/1585** ''Thomas Wilson''\\ //An Oration Deliberatiue//\\ Bl. 16r−17r in: //The Arte of Rhetorique for the use of all Suche as are Studious of Eloquence ...// 118 Bl. London 1585: George Robinson [[http://hdl.handle.net/1794/774|Online]]  → [[https://artoftravel.nuigalway.ie/|Art of Travel]]   * **1553/1567/1585** ''Thomas Wilson''\\ //An Oration Deliberatiue//\\ Bl. 16r−17r in: //The Arte of Rhetorique for the use of all Suche as are Studious of Eloquence ...// 118 Bl. London 1585: George Robinson [[http://hdl.handle.net/1794/774|Online]]  → [[https://artoftravel.nuigalway.ie/|Art of Travel]]
Zeile 74: Zeile 80:
     * Libro settimo de la luna, et come il suo crescere     * Libro settimo de la luna, et come il suo crescere
     * Libro ottavo de li giorni del anno     * Libro ottavo de li giorni del anno
-  * **1557** ''Georg Pictorius'' [=Jörg Maler] 1500−1569\\ //Reißbüchlein///||\\ Sehr wol erfar=||ne vnd heilsame ratschläg/|| wie sich alle die so in frömde vnd || vnbekannte land/ z#[uo] rossz oder z#[uo] f♯[uo]ß/ reisen || wöllen/ jhr gesundtheit erhalten mögen/ oder || weñ sie die vmb vngelegenheit des luffts/ lan-||des/ oder sunst verloren/ durch was || mittel sie sie wider erho=||len mögen.|| Sampt einem angehencktem re||giment/ f#uer Kauffleut/ Kriegsleut/|| vnd andere die sich dem Meer oder an||deren wassern vertrauwen || vnnd ergeben || wöllen.|| Alles durch D. Georgium Pictorium || der Keyserlichen regierung Ensißheim im O=||bern Elseß bestelten Phisicum/ mit viel z#[uo]satz || gemeret vnd gebessert zu dem dritten || mal beschriben/ vnd mit vleiß || vber sehen.||\\ [3], 50, [2] Bl. Titelbl. Rot-Schwarz, Holzschn. Frankfurt/Main 1566 (3.A.): Peter Schmidt.+  * **1557** ''Georg Pictorius'' [=Jörg Maler] 1500−1569\\ //Reißbüchlein///||\\ Sehr wol erfar=||ne vnd heilsame ratschläg/|| wie sich alle die so in frömde vnd || vnbekannte land/ z#[uo] rossz oder z#[uo] f♯[uo]ß/ reisen || wöllen/ jhr gesundtheit erhalten mögen/ oder || weñ sie die vmb vngelegenheit des luffts/ lan-||des/ oder sunst verloren/ durch was || mittel sie sie wider erho=||len mögen.|| Sampt einem angehencktem re||giment/ f#uer Kauffleut/ Kriegsleut/|| vnd andere die sich dem Meer oder an||deren wassern vertrauwen || vnnd ergeben || wöllen.|| Alles durch D. Georgium Pictorium || der Keyserlichen regierung Ensißheim im O=||bern Elseß bestelten Phisicum/ mit viel z#[uo]satz || gemeret vnd gebessert zu dem dritten || mal beschriben/ vnd mit vleiß || vber sehen.||\\ [3], 50, [2] Bl. Titelbl. Rot-Schwarz, Holzschn. Frankfurt/Main 1566 (3.A.): Peter Schmidt. → Stagl: Apodemiken: Mühlhausen 1557, Frankfurt 1566, //Itinerarium peregrinantium// Mühlhausen 1558, s.l. 1559 
 +  * **1557** ''Georg Pictorius''\\ //Itinerarium peregrinantium.//\\ Das ist, Kurtzer bericht für die so da reisen wöllen inn frömbde unbekannte land. darmit sy bey guter gesundtheit bleyben mögen, und ob sy durch ungelägenheit des wäges die selbige gesundtheit verlore[n] hetten, durch welche mittel der artzney sy wider gebracht mög werden. Sampt angehencktem Regiment, für alle so auf das Meer oder andere wasser sich ergeben wöllen.\\ Von reisen in ferre land.\\ [2] Bl., 88 S., [2] Bl. Getruckt zu Mülhusen im oberen Elsaß, durch Hans Schirenbrand, vnd Peter Schmid. Ensißheim den 1. Decembris des siben vnd fünfftzigsten Jars. VD16 P 2707 [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb00027872|Online]]
     * ''Ernst Georg Kürz''\\ //Georgius Pictorius von Villingen : ein Arzt des 16. Jahrhunderts und seine Wissenschaft.//\\ 97 S. Freiburg 1895: Mohr. [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11572439|Online]]     * ''Ernst Georg Kürz''\\ //Georgius Pictorius von Villingen : ein Arzt des 16. Jahrhunderts und seine Wissenschaft.//\\ 97 S. Freiburg 1895: Mohr. [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11572439|Online]]
-  * **1557** ''Jörg Wickram'' 1505−1560\\// Das Rollwagenbüchlin//\\ Ein neüws, vor vnerhörts Büchlein darin[n]̄ vil guter schwe[n]ck vnd Historien begriffen werden, so man in schiffen vn[d]̄ auff den rollwegen ... erzellen mag ... widerum[m]̄ erneuwert vnn[d] gemeert ... Stattschreiber zu Burckheim ... 1557 s.l. 280 S. [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb00070166|Online]]\\ Den Schwänken liegen reisetypische Situationen zugrunde, ihren Witz erhalten sie durch das närrische Verhalten der Reisenden. Im Hintergrund stehen also Vorstellungen des 'richtigen' Verhaltens. +  * **1557** ''Jörg Wickram'' 1505−1560\\ // Das Rollwagenbüchlin//\\ Ein neüws, vor vnerhörts Büchlein darin[n]̄ vil guter schwe[n]ck vnd Historien begriffen werden, so man in schiffen vn[d]̄ auff den rollwegen ... erzellen mag ... widerum[m]̄ erneuwert vnn[d] gemeert ... Stattschreiber zu Burckheim ... 1557 s.l. 280 S. [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb00070166|Online]] → Stagl: Apodemiken: s.l. 1555, Frankfurt 1590\\ Den Schwänken liegen reisetypische Situationen zugrunde, ihren Witz erhalten sie durch das närrische Verhalten der Reisenden. Im Hintergrund stehen also Vorstellungen des 'richtigen' Verhaltens. 
-  * **1561** ''Guilhelmo Gratarolo'', 1516-1568 //De regimine iter agentium vel equitum,//\\ vel peditum, vel navi, vel curru seu rheda, &c. viatoribus & peregrinatoribus quibusque utilissimi libri duo : nunc primum editi / authore , philosopho & medico.\\ [7] Bl., 152 S., [1] Bl. Basileae 1561: [Nicolaus Brylinger] Argentorati 1563: Rihel [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11105950|Online]] Basel 1561, Köln 1561, Straßburg 1563, Köln 1571, Nürnberg 1591+  * **1561** ''Guilhelmo Gratarolo'', 1516-1568 //De regimine iter agentium vel equitum,//\\ vel peditum, vel navi, vel curru seu rheda, &c. viatoribus & peregrinatoribus quibusque utilissimi libri duo : nunc primum editi / authore , philosopho & medico.\\ [7] Bl., 152 S., [1] Bl. Basileae 1561: [Nicolaus Brylinger] Argentorati 1563: Rihel [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11105950|Online]] → Stagl: Apodemiken: Basel 1561, Köln 1561, Straßburg 1563, Köln 1571, Nürnberg 1591 in: De arte peregrinandi
   * **1563** ''Gail, Jörg''\\ → [[wiki:zeitleiste_itinerare_periploi|Zeitleiste der Itinerare]]   * **1563** ''Gail, Jörg''\\ → [[wiki:zeitleiste_itinerare_periploi|Zeitleiste der Itinerare]]
   * **1565** ''Theodor Zwinger''\\ //Peregrinationes inutilis//\\ Kapitel in: Theatrum vitae humanae, omnium fere eorum, quae in hominem cadere possunt, bonorum atque malorum exempla historica, ethicae philosophiae praeceptis accommodata, & in XIX libros digesta, comprehendens: ut non immerito historiae promptuarium, vitaeque humanae speculum nuncupari poßit. A Conrado Lycosthene iampridem inchoatum. Nunc vero Theodori Zvinggeri studio & labore, eo usque deductum, ut omnium ordinum hominibus ad vitam praeclare instituendam, maiorem in modum utile & iucundum sit futurum\\ 1428 S. Basel 1565, 1571, 1586-87, 1596, 1604: Johannes Oporinus. → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]]   * **1565** ''Theodor Zwinger''\\ //Peregrinationes inutilis//\\ Kapitel in: Theatrum vitae humanae, omnium fere eorum, quae in hominem cadere possunt, bonorum atque malorum exempla historica, ethicae philosophiae praeceptis accommodata, & in XIX libros digesta, comprehendens: ut non immerito historiae promptuarium, vitaeque humanae speculum nuncupari poßit. A Conrado Lycosthene iampridem inchoatum. Nunc vero Theodori Zvinggeri studio & labore, eo usque deductum, ut omnium ordinum hominibus ad vitam praeclare instituendam, maiorem in modum utile & iucundum sit futurum\\ 1428 S. Basel 1565, 1571, 1586-87, 1596, 1604: Johannes Oporinus. → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]]
     * //Magnum theatrum vitae humanae//, Köln 1631; Venedig 1707.     * //Magnum theatrum vitae humanae//, Köln 1631; Venedig 1707.
-  * **1568** ''Nathan Chythraeus'', 1543-1598\\ [Hodoeporicon]// NATHANIS CHYTRAEI || HODOEPO=||RICON,|| CONTINENS ITINERA || Parisiense.|| Anglicum.|| Venetum.|| Romanum.|| Neapolitanum etc.||//\\ RECITATVM ROSTOCHII'|| cùm ad vsitatas in Academia || operas rediret.|| Anno M D LXVII.|| Idib. Octob.|| Execudebat Iacobus Lucivs [=Jakob Lucius] 56 S. [[https://purl.uni-rostock.de/rosdok/ppn77103220X|Online]] → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]] +  * **1566** ''Grill, Lorenz'', 1524-1561 (=Laurentius Gryllus)\\ //Oratio de peregrinatione studii medicinalis ergò suscepta,//\\ deque summa utilitate eius medicinae partis, quae medicamentorum simplicium facultates explicat \\ 16 Bl. [Ingolstadt] 1566: [Weißenhorn, Alexander II. und Weißenhorn, Samuel] VD16: ZV 7044 [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb00033932|Online]] → Stagl: Apodemiken 
-  * **1574** ''Hieronymus Turler'', um 1520–um 1602\\ //De [[wiki:peregrinus|Peregrinatione]] Et Agro Neapolitano// Libri II. Straßburg\\ »Peregrinatio nihil aliud sit, quam labor invisendi & perlustrandi alienas terras, non a quibusvis, nec temere, sed ab idoneis suscipiendus.« übersetzt von Schudt: »Eine Reise soll nichts anderes sein als das Bestreben, die fremden Länder zu durchwandern und zu betrachten, und nicht von jedem Beliebigen aufs Geratewohl unternommen werden, sondern nur von solchen, die dafür wirklich geeignet sind« +  * **1568** ''Nathan Chythraeus'', 1543-1598\\ [Hodoeporicon]// NATHANIS CHYTRAEI || HODOEPO=||RICON,|| CONTINENS ITINERA || Parisiense.|| Anglicum.|| Venetum.|| Romanum.|| Neapolitanum etc.||//\\ RECITATVM ROSTOCHII'|| cùm ad vsitatas in Academia || operas rediret.|| Anno M D LXVII.|| Idib. Octob.|| Execudebat Iacobus Lucivs [=Jakob Lucius] 56 S. [[https://purl.uni-rostock.de/rosdok/ppn77103220X|Online]] → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]] → Stagl: Apodemiken 
-  * **1575** //Hodoeporica sive itineraria,//\\ a diversis clariss. Doctissimisque viris, tum veteribus, tum recentioribus carmine conscripta. Item: epigrammata de praeclaris urbibus, studio nathanis chytraei poetae laureati, et professoris in academia Rostochiensi, publici, in gratiam doctae juventutis, et peregrinationum avidae, collecta\\ [Epigrammata De Praeclaris Urbibus]\\ 320 S. Francofurti ad Moen. 1575: Christian Egenolph. [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11271252|Online]], → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]], Stagl: Apodemiken+  * **1573** ''Hubert Languet'', 1518--1581\\ //Huberti Langueti, viri clarissimi, Epistolae politicae et historicae//\\ scriptae quondam ad illustrem & generosum Philippum Sydnaeum, equitem anglum, illustrissimi pro-regis hyberniae filium, Vlissingensem gubernatorem fortissimum : in quibus variae rerum suo aeuo in Germania, Italia, Gallia, Belgio, Vngaria, Polonia, aliisque orbis christiani prouinciis pace, belloque gestarum, narrationes, consilia, & euentus describuntur : omnibus politicarum rerum & historiarum studiosis, consiliariis etiam principum & ad Reip. clauum sedentibus, maximè vtiles, ac necessariae : nunc verò primum publicis typis divulgatae\\ [24], 352 S. In officina Gulielmi Fitzeri, librarii angli, Francofurti, 1633 und Leiden 1646.\\ Briefe an ''Philip Sidney'' 1573-1580; → Stagl: Apodemiken: Brief VI vom 18.12.1573 enthält apodemische Inhalte. 
 +  * **1574** ''Hieronymus Turler'', um 1520–um 1602\\ //De [[wiki:peregrinus|Peregrinatione]] Et Agro Neapolitano// Libri II. Argentorati : Iobinus [Straßburg] → Stagl: Apodemiken: Nürnberg 1591, London 1575 (The Traveller, devide in two Bookes ..., \\ »Peregrinatio nihil aliud sit, quam labor invisendi & perlustrandi alienas terras, non a quibusvis, nec temere, sed ab idoneis suscipiendus.« übersetzt von Schudt: »Eine Reise soll nichts anderes sein als das Bestreben, die fremden Länder zu durchwandern und zu betrachten, und nicht von jedem Beliebigen aufs Geratewohl unternommen werden, sondern nur von solchen, die dafür wirklich geeignet sind« 
 +  * **1575** ''Nathan Chytraeus''\\ //Hodoeporica sive itineraria,//\\ a diversis clariss. Doctissimisque viris, tum veteribus, tum recentioribus carmine conscripta. Item: epigrammata de praeclaris urbibus, studio nathanis chytraei poetae laureati, et professoris in academia Rostochiensi, publici, in gratiam doctae juventutis, et peregrinationum avidae, collecta\\ [Epigrammata De Praeclaris Urbibus]\\ 320 S. Francofurti ad Moen. 1575: Christian Egenolph. [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11271252|Online]], → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]], Stagl: Apodemiken. Inhalt: 
 +    * 7-10 Horatii Flacci Iter 
 +    * 10-12 Ovidii Nasonis 
 +    * 12-14 Sex Propertii Aurelii 
 +    * 14-37 Itinerarii Rutili Claudij Numantiani Galli viri Consularis praefectorij urbis Tribuni militum praefecti Praetorio Liber primus 
 +    * 37-39 Itinerarii Rutili Claudij Numantiani de reditu fuo, Liber secundus 
 +    * 40-42 Hypomnemata Hodoeporica Georgii Fabricii Ad 
 +    * 42-50 Iter Romanum Primum ad Antonium Carchesium 
 +    * 50-56 Iter Neapolit Anum ad Casp Naeuium 
 +    * 56-66 Iter Romanum Secundum ad Leonardum Badehornum 
 +    * 66-78 Iter Patavinum Ad Valerium Cordum 
 +    * 78-90 Iter Chemnicense ad Volfgangum Meurerum 
 +    * 91-98 Iter Argentoratense ad Valentinum Grauium 
 +    * 99-133 Iter Stanislai Georgii Sabini Brandeburgensis in peregrinationem Stanislai à Lasco 
 +    * 133-158 Iacobi Mycilli Hodoeporicon 
 +    * 158-164 Ioachimi Camerarii Hodoeporicon Hyemale Anno 1557 
 +    * 165-176 Iter Francicum in Qvo continetur deploratio deobitu serenissimi & potentissimi Regis Daniae &  
 +    * oruegiae Christiani tertij & c Ad 
 +    * 176-180 In Hodoeporicon Itineris Constantinopolitani Autore Paulo Rubigallo Pannonio 
 +    * 180-200 Hodoeporicon Itineris Constantinopolitani 
 +    * 200-206 Hypomnemata Hodoeporica Nathanis Chytraei 
 +    * 207-227 Ad Illustrissimos Principes Ac Dominos Dominum Iohannem Fridericum D Bugislaum D Ernestum Ludouicum D Barnimum D Casimirum Fratres Stettini Pomeraniae & c Principes Dominos suos clementissimos Hodoeporicon Nathanis Chytraei 
 +    * 227-236 Iter Augustanum 
 +    * 236-255 Iter Romanum I 
 +    * 255-282 Hodoeporicon Andreae Lymvici Cimbri 
 +    * 283-319 Ivl Caesaris Scaligeri Urbes Ad Divam Constantiam Rangoniam 
 +    * 320 Ianus Vitalis Panormitanus De Roma 
   * **1577** ''Theodor Zwinger'' (1533–1588) verwendet als Erster den Begriff 'Apodemik' in:   * **1577** ''Theodor Zwinger'' (1533–1588) verwendet als Erster den Begriff 'Apodemik' in:
     * //Methodus apodemica// in eorum gratiam, qui cum fructu in quocumque tandem vitae genere peregrinari cupiunt. 12 Bl., 400 S., 12 Bl., Basileae 1577: Eusebii Episcopii opera atque impensa. [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11110953|Online]] \\ In Basel entwickelten ''Petrus Ramus'' (= Pierre de la Ramée, 1515–1572), ''Theodor Zwinger'' und ''Hugo Blotius'' 1568–1569 die Idee, das Reisen zu methodisieren. Das logische Konzept dazu stammte von Ramus, der es allerdings auf alle Wissensgebiete bezog.  → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]], Stagl: Apodemiken     * //Methodus apodemica// in eorum gratiam, qui cum fructu in quocumque tandem vitae genere peregrinari cupiunt. 12 Bl., 400 S., 12 Bl., Basileae 1577: Eusebii Episcopii opera atque impensa. [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11110953|Online]] \\ In Basel entwickelten ''Petrus Ramus'' (= Pierre de la Ramée, 1515–1572), ''Theodor Zwinger'' und ''Hugo Blotius'' 1568–1569 die Idee, das Reisen zu methodisieren. Das logische Konzept dazu stammte von Ramus, der es allerdings auf alle Wissensgebiete bezog.  → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]], Stagl: Apodemiken
Zeile 93: Zeile 128:
   * **1578** ''William Bourne''\\ //Preface//\\ in: //Treasure for Traveilers//\\ divided into five Bookes or Partes, Contaynyng very necessary Matters, for all sortes of Travailers, eyther by Sea or by Lande \\ [12], 32, [1], 25, [1], 22, [2], 21, [3], 5-16, [4] Bl. London 1578: [By Thomas Dawson] for Thomas Woodcocke, dwelling in Paules Churchyarde, at the sygne of the blacke Beare. [[http://name.umdl.umich.edu/A16518.0001.001|Online]], → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]]   * **1578** ''William Bourne''\\ //Preface//\\ in: //Treasure for Traveilers//\\ divided into five Bookes or Partes, Contaynyng very necessary Matters, for all sortes of Travailers, eyther by Sea or by Lande \\ [12], 32, [1], 25, [1], 22, [2], 21, [3], 5-16, [4] Bl. London 1578: [By Thomas Dawson] for Thomas Woodcocke, dwelling in Paules Churchyarde, at the sygne of the blacke Beare. [[http://name.umdl.umich.edu/A16518.0001.001|Online]], → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]]
   * **1579** ''Haly Heron''\\ //Of Travaile in Heron's Kayes of Counsaile//\\ S. 97-124 in: //A Newe Discourse of Morall Philosophie, Entituled, The Kayes of Counsail//\\ 143 S. London 1579: Ralph Newbery.  → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]]   * **1579** ''Haly Heron''\\ //Of Travaile in Heron's Kayes of Counsaile//\\ S. 97-124 in: //A Newe Discourse of Morall Philosophie, Entituled, The Kayes of Counsail//\\ 143 S. London 1579: Ralph Newbery.  → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]]
-  * **1580** ''Michel de Montaigne ''\\ //De l'institution des enfants.//\\ S. 185-241 in: Essais de messire Michel de Montaigne. Bordeaux 1580 [[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k701340|Online]], → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]] +  * **1580** ''Michel de Montaigne ''\\ //De l'institution des enfants.//\\ S. 185-241 in: Essais de messire Michel de Montaigne. Bordeaux 1580 [[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k701340|Online]], → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]] 
 +  * **1580** ''Nicolaus Reusner'', 1545-1602\\ //Hodoeporicorum sive itinerum totius fere orbis lib. VII//\\ Basileae 1580. VD16 R 1423 → 1592 → Stagl: Apodemiken
   * **1582** ''Johannes Thomas Freig'', ''Petrus Ramus'', ''Pantaleon Thevenin''\\ //Thomae Freigii paedagogus. Hoc est, Libellus ostendens qua ratione prima artium initia pueris quam facillime tradi possint//\\ [16], 366, [2] S.  Basileae [1582]: Sebastianum Henricpetri. Enthält ein Kapitel "De Apodemica"   * **1582** ''Johannes Thomas Freig'', ''Petrus Ramus'', ''Pantaleon Thevenin''\\ //Thomae Freigii paedagogus. Hoc est, Libellus ostendens qua ratione prima artium initia pueris quam facillime tradi possint//\\ [16], 366, [2] S.  Basileae [1582]: Sebastianum Henricpetri. Enthält ein Kapitel "De Apodemica"
   * **1588** ''Meyer, Albrecht''\\ //Methodus Apodemica,|| SEV || PEREGRINANDI, PERLV-||strandí[que] regiones, vrbes || et arces ratio:|| ...//\\ HEINRICI || RANZOVII, Regis Daniae in || Ducatibus Slesuici ... || auspicijs edita per || M.Albertum Nejerum Strandt || Phrisium Pilwormensem.|| \\ Albert Mejer, Strandt-Phrisius Pilwormensis*. [Hg.: Henrik Rantzau] Lipsiae 1588: Lamberg. [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11100683|Online]]    * **1588** ''Meyer, Albrecht''\\ //Methodus Apodemica,|| SEV || PEREGRINANDI, PERLV-||strandí[que] regiones, vrbes || et arces ratio:|| ...//\\ HEINRICI || RANZOVII, Regis Daniae in || Ducatibus Slesuici ... || auspicijs edita per || M.Albertum Nejerum Strandt || Phrisium Pilwormensem.|| \\ Albert Mejer, Strandt-Phrisius Pilwormensis*. [Hg.: Henrik Rantzau] Lipsiae 1588: Lamberg. [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11100683|Online]] 
-  * **1590** ''Nathan Chythraeus'', 1543-1598\\ //Hodoeporicon Itineris Dantiscani.//\\ 19 Bl. Rostock 1590: Typis Myliandrinis [Möllemann] → [[https://artoftravel.nuigalway.ie/|Art of Travel]] +  * **1590** ''Nathan Chythraeus'', 1543-1598\\ //Hodoeporicon Itineris Dantiscani.//\\ 19 Bl. Rostock 1590: Typis Myliandrinis [Möllemann] [[https://dlibra.kul.pl/publication/5496|Online]] → [[https://artoftravel.nuigalway.ie/|Art of Travel]] 
-  * **1590** Robert Green\\ //Philador's Request and Rabby Bilessy's Answere//\\ S. 4--7 in: //Greens Mourning Garment//\\ Given Him by Repentance at the Funerals of Love, which he Presentes for a Favour to all Young Gentlemen that Wish to Weane Themselves from Wanton Desires\\ 56 S. → [[https://artoftravel.nuigalway.ie/|Art of Travel]]+  * **1590** ''Robert Green''\\ //Philador's Request and Rabby Bilessy's Answere//\\ S. 4--7 in: //Greens Mourning Garment//\\ Given Him by Repentance at the Funerals of Love, which he Presentes for a Favour to all Young Gentlemen that Wish to Weane Themselves from Wanton Desires\\ 56 S. → [[https://artoftravel.nuigalway.ie/|Art of Travel]]
   * **1591** ''Peter Lindenberg''\\ //PETRI LINDE-||BERGII || De praecipuorum tàm in sacris || quàm Ethnicis scriptis Nu-||merorum nobilitate, mysterio, || et eminentiâ, liber unus, nu-||per in Bibliothecâ Bre-||denbergensi ex varijs aucto-||ribus collectus.||//\\ Auspicio & expensis ... || HENRICI RANZOVII Equitis || Holsati, qui non pauca ipse || adjecit exempla.|| Accessit methodus Apodemica, vel ratio || describendi regiones, urbes, & arces, & || quid singulis locis, in peregrinatio-||nibus studiosi expiscari & ob-||servae debeant.|| EIVSDEM || HEN: RANZ: iußu et dispositione dili-||genter ab ALBERTO MEIE-||RO conscripta.|| [8] Bl., 444 [=143], [1] S., [16] Bl.Ill.(Holzschn.) Rostochii, anno XCI. [1591]: Möllemann, Stephan. [[http://dx.doi.org/10.25673/opendata2-2192|Online]]    * **1591** ''Peter Lindenberg''\\ //PETRI LINDE-||BERGII || De praecipuorum tàm in sacris || quàm Ethnicis scriptis Nu-||merorum nobilitate, mysterio, || et eminentiâ, liber unus, nu-||per in Bibliothecâ Bre-||denbergensi ex varijs aucto-||ribus collectus.||//\\ Auspicio & expensis ... || HENRICI RANZOVII Equitis || Holsati, qui non pauca ipse || adjecit exempla.|| Accessit methodus Apodemica, vel ratio || describendi regiones, urbes, & arces, & || quid singulis locis, in peregrinatio-||nibus studiosi expiscari & ob-||servae debeant.|| EIVSDEM || HEN: RANZ: iußu et dispositione dili-||genter ab ALBERTO MEIE-||RO conscripta.|| [8] Bl., 444 [=143], [1] S., [16] Bl.Ill.(Holzschn.) Rostochii, anno XCI. [1591]: Möllemann, Stephan. [[http://dx.doi.org/10.25673/opendata2-2192|Online]] 
-  * **1591** ''Hilarius Pyrckmair'' (belegt 1551–1600) veröffentlichte 1591 //De Arte Peregrinandi. Libri II: Variis Exemplis, Inprimis vero agri Neapolitani descriptione illustrati. Item Lib. II. de regimine iter agentium. Quibus accesserunt in fine Qvaestiones Forcianae, Hoc Est, De Variis Italorum ingeniis, & de muliebris sexus præstantia, Dialogi II. Singuli accurate denuo recusi ...//\\ 228 Bl. In officina typographica C. Gerlachiae[=Katharina Gerlach], [Noribergae], 1591. [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11929489|Online]] \\ Das  mehrteilige Werk besteht aus:+  * **1591** ''Hilarius Pyrckmair'' (belegt 1551–1600)\\ //De Arte Peregrinandi. Libri II: Variis Exemplis, Inprimis vero agri Neapolitani descriptione illustrati. Item Lib. II. de regimine iter agentium. Quibus accesserunt in fine Qvaestiones Forcianae, Hoc Est, De Variis Italorum ingeniis, & de muliebris sexus præstantia, Dialogi II. Singuli accurate denuo recusi ...//\\ 228 Bl. In officina typographica C. Gerlachiae [=Katharina Gerlach], [Noribergae], 1591. [[https://mdz-nbn-resolving.de/details:bsb11929489|Online]] \\ Das  mehrteilige Werk besteht aus:
     * ''Hilarius Pyrckmair'', um 1550 bis ca. 1616\\ //Commentariolus de arte apodemica, seu vera peregrinandi ratione//     * ''Hilarius Pyrckmair'', um 1550 bis ca. 1616\\ //Commentariolus de arte apodemica, seu vera peregrinandi ratione//
     * ''Hieronymus Turlerus'', belegt 1560 als Professor in Marburg bis Ende 1602\\ //De peregrinatione & agro napoletano libri duo//     * ''Hieronymus Turlerus'', belegt 1560 als Professor in Marburg bis Ende 1602\\ //De peregrinatione & agro napoletano libri duo//
     * ''Wilhelm Gratarolus'', 1516–1568 \\ //De regimine iter agentium//, ein ärztlicher Ratgeber     * ''Wilhelm Gratarolus'', 1516–1568 \\ //De regimine iter agentium//, ein ärztlicher Ratgeber
-    * ''Philalethe Polytopiensi'' cive [i.e. ''Ortensio Landi'', 1512-1553]\\ //Forcianae quaestiones, in quibus varia Italorum ingenia explicantur, multa[que] alia scitu non indigna//+    * ''Philalethe Polytopiensi'' cive [i.e. ''Ortensio Landi'', 1512-1553]\\ //Forcianae quaestiones, in quibus varia Italorum ingenia explicantur, multa[que] alia scitu non indigna// → 1535 
 +  *  **1591** ''John Florio'' 1553?-1625\\ //Florios second frutes to be gathered of twelue trees,//\\ of diuers but delightsome tastes to the tongues of Italians and Englishmen. To which is annexed his Gardine of recreation yeelding six thousand Italian prouerbs.\\ [12], 205, [3]; [8], 48, 85-217, [3] S. London 1591: Printed [by T. Orwin] for Thomas Woodcock, dwelling at the Black-beare.\\ → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]]
   * **1592** ''Nicolaus Reusner'', 1545-1602, ''Henricus Porsius'', ''Nathan Chytraeus'', ''Franciscus Koeckriz''\\ //Itinerarivm Totivs Orbis siue Opvs Peregrinationvm Variarvm : In VII. Classes distinctum: Historicum, Ethicum, Physicum, Geographicum ; Cum Avctario Et Orbis totius diuisione//\\ [24] Bl., 671, [1] S., [34] Bl., 82 S. Basileae 1592: Conrad Waldkirch [editio 2] VD16 R 1424 Enthält außerdem:\\    * **1592** ''Nicolaus Reusner'', 1545-1602, ''Henricus Porsius'', ''Nathan Chytraeus'', ''Franciscus Koeckriz''\\ //Itinerarivm Totivs Orbis siue Opvs Peregrinationvm Variarvm : In VII. Classes distinctum: Historicum, Ethicum, Physicum, Geographicum ; Cum Avctario Et Orbis totius diuisione//\\ [24] Bl., 671, [1] S., [34] Bl., 82 S. Basileae 1592: Conrad Waldkirch [editio 2] VD16 R 1424 Enthält außerdem:\\ 
     * Aposmation, Operis Apodemici Sev Hodoeporici, De varijs variorum Auctorum Peregrinationibus totius Orbis Avctarivm, nempe Henrici Porsii I.C. Iter Bizantinum, Nathanis Chytraei Iter Dantiscanum, et Francisci Fabri Sabothvs, Sive Silesia     * Aposmation, Operis Apodemici Sev Hodoeporici, De varijs variorum Auctorum Peregrinationibus totius Orbis Avctarivm, nempe Henrici Porsii I.C. Iter Bizantinum, Nathanis Chytraei Iter Dantiscanum, et Francisci Fabri Sabothvs, Sive Silesia
-    * **1592** ''John Stradling''\\ //A direction for trauailers Taken out of Iustus Lipsius, and enlarged for the behoofe of the right honorable Lord, the yong Earle of Bedford, being now ready to trauell.// They that go downe into the sea in shippes, see the great wonders of the Lord\\ Imprinted at London 1592: By R. B[ourne] for Cutbert Burbie, and are to be sold at his shop in the Poultry, by S. Mildreds Church. [[https://name.umdl.umich.edu/A05576.0001.001|Online]] +    * **1592** ''John Stradling''\\ //A direction for trauailers Taken out of Iustus Lipsius, and enlarged for the behoofe of the right honorable Lord, the yong Earle of Bedford, being now ready to trauell.// They that go downe into the sea in shippes, see the great wonders of the Lord\\ Imprinted at London 1592: By R. B[ourne] for Cutbert Burbie, and are to be sold at his shop in the Poultry, by S. Mildreds Church. [[https://name.umdl.umich.edu/A05576.0001.001|Online]], → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]] 
-  * **1594** ''Nathan Chytraeus'', 1543–1594\\ Variorvm In Evropa Itinervm Deliciæ Sev, Ex Variis Manv-Scriptis Selectiora Tantvm Inscriptionvm Maxime recentium Monvmenta : Quibus passim in Italia Et Germania, Helvetia Et Bohemia, Dania Et Cimbria, Belgio Et Gallia, Anglia Et Polonia &c. Templa, Arae, Scholae, Bibliothecae [...] &c. conspicua sunt : Præmissis in clariores vrbes Epigrammatibus Iulii Cæs. Scaligeri.\\ [10] Bl., 846 S. [Christoph Corvinus (=Rab)], Herbornæ Nassouiorum, 1594. [[http://dlibra.umcs.lublin.pl/publication/18067|Online]]+  * **1593** ''John Eliot''\\ //The Traveller//\\ in: Ortho-Epia Gallica. Eliots Fruits for the French: Enterlaced with a Double New Invention, which Teacheth to Speake Truely, Speedily and Volubly the French-tongue. Pend for the Practise, Pleasure, and Profit of all English Gentlemen, who will Endeuour by their owne Paine, Studie, and Dilligence, to Attaine the Naturall Accent, the true Pronounciation, the Swift and Glib Grace of this Noble, Famous, and Courtly Language\\ [20], 60, 17-173, [3] S. London 1593: John Wolfe [[https://name.umdl.umich.edu/A21218.0001.001|Online]], → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]] 
 +  * **1594** ''Nathan Chytraeus'', 1543–1594\\ //Variorvm In Evropa Itinervm Deliciæ//\\ Sev, Ex Variis Manv-Scriptis Selectiora Tantvm Inscriptionvm Maxime recentium Monvmenta : Quibus passim in Italia Et Germania, Helvetia Et Bohemia, Dania Et Cimbria, Belgio Et Gallia, Anglia Et Polonia &c. Templa, Arae, Scholae, Bibliothecae [...] &c. conspicua sunt : Præmissis in clariores vrbes Epigrammatibus Iulii Cæs. Scaligeri.\\ [10] Bl., 846 S. [Christoph Corvinus (=Rab)], Herbornæ Nassouiorum, 1594. [[http://dlibra.umcs.lublin.pl/publication/18067|Online]], → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]]
   * **1595** ''Heider, Wolfgang'' <1558-1626>\\ //Mele II, Apodemica: QVIBVS || ... CHRISTOPHORO à Los;|| Eq. Misnico; Peregrinationem in Italiam || suscipienti, omnia fausta & felicia ex || animo precantur || (...)//\\ Jena 1595 : Tobias Steinmann. VD16 H 1381   * **1595** ''Heider, Wolfgang'' <1558-1626>\\ //Mele II, Apodemica: QVIBVS || ... CHRISTOPHORO à Los;|| Eq. Misnico; Peregrinationem in Italiam || suscipienti, omnia fausta & felicia ex || animo precantur || (...)//\\ Jena 1595 : Tobias Steinmann. VD16 H 1381
 +  * **1595** ''Alexandre de Pontayméri ''\\ //L'Academie Ou Institution De la Noblesse Françoise,//\\ où toutes les vertues requises à un Seigneur de Marque sont deduites, avec une curieuse recerche des plus belles & riches matieres qui se puissent tirer des scie[n]ces divines & humaines. Par Alexandre de Pont-aymery Seigneur de Focheran\\ 90 Bl. Paris 1595: Chez Iamet Mettayer, & Pierre L'Huillier.  → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]]
 +  * **1595** ''Sigismund von Burckhaus ''\\ //Oratio de peregrinatione,//\\ in qua multa praeclara, de illa recte et utiliter homini praesertim nobili instituenda. Habita in Publico Argentinensis Acad. conuentu. Anno M.D.XCV. M. Ianuario. Adjunctus est ob argumenti similitudinem TOBIAE SCVLTETI P.C. VLYSSES, Peregrinationis Speculum: Ita tamen, vt separatim etiam ista haberi poßint.\\ 46 S. Strasbourg 1595/1606/1620: Anton Bertram. VD16 ZV 2712 [[http://resolver.staatsbibliothek-berlin.de/SBB0001C69000000000|Online]] → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]], Stagl: Apodemiken
 +  * **1599** ''Hermann Kirchner''\\ //De Gravissimis Aliquot Cum Juridicis Tum Politicis Quaestionibus in utramque partem discussis, Orationes//\\ 220 S. [Frankfurt] 1599: Johannis Saurii, impensis Paulii Egnolphi. → [[https://artoftravel.nuigalway.ie|Art of Travel]], Stagl: Apodemiken.
 +    * ''Georgio Haunschildt von Fürstenfeldt Moravo''\\ //Peregrinandum esse aldolescentibus ac omnibus qui eruditionis & rerum gerendarum tum domi tum foris laudem consectantur// [=Oratio V, S. 52--75] [[https://www.digitale-sammlungen.de/view/bsb11100952?page=60|Online]] 
 +      * Lob des Reisens, englisch übersetzt in: → ''Thomas Coryat'' 'Coryats Cudities' 1611
 +    * ''Carolo Claur nobili Hasso''\\ //Non esse peregrinandum// [=Oratio VI, S. 76--95] [[https://www.digitale-sammlungen.de/view/bsb11100952?page=84|Online]] Gegenrede zu Oratio V
 +
  
 ==== Im 17. Jahrhundert ==== ==== Im 17. Jahrhundert ====
wiki/zeitleiste_reiseanleitungen.1766986340.txt.gz · Zuletzt geändert: von Norbert Lüdtke